Close
Home Archives
Patrimonio en conflicto en el Té Zulay PDF Print E-mail
News
Written by Josefina Vásquez   
Thursday, 02 December 2010 05:02
There are no translations available at this moment. Thanks for your comprehension.

Como nunca antes, el Ecuador vive tiempos en que la memoria y el patrimonio han cobrado la importancia que se merecen. El sumak kausay, el conocimiento ancestral, las formas de manejo participativo, la ciudadanización del patrimonio son conceptos y temas que se discuten día a día entre la población pluri-cultural y el Estado. Esto conlleva a avances en la investigación y en la protección del patrimonio pero también revela nuevos conflictos sociales que se van generando alrededor del mismo. El Complejo arqueológico del Té Zulay (provincia de Pastaza) era hasta hace poco un espacio explotado como parte de la plantación de té de un hacendado privado. A raíz de un juicio, en 2007 el Té Zulay fue declarado como patrimonio cultural del país para garantizar su integridad física. Sin embargo, desde hace un par de años y tomando en cuenta las nuevas políticas sobre el uso de la tierra, cientos de ciudadanos locales y afuereños organizados en cooperativas han entrado en un proceso de posesión de la hacienda abandonada. Actualmente, estos posesionarios construyen estructuras efímeras (casas palafíticas, ranchos y letrinas), cultivan pequeñas chacras y esbozan caminos que afectan profundamente a este complejo arqueológico que resulta uno de los principales asentamientos aldeanos de la prehistoria amazónica del Ecuador. Las actuales investigaciones en el sitio sugieren que el Té Zulay fue ocupado desde hace 2490 años A.P. y que la configuración interna de esta aldea contiene la semilla de un urbanismo incipiente en menor escala que en la región del Upano (Morona-Santiago). Las investigaciones apenas están comenzando, un largo camino les depara a quienes tomen la posta de la investigación en la provincia de Pastaza. Pero ahora, ¿qué es realmente lo que nos afecta? Producto de este estudio, la discusión se debe centrar en ciertas premisas que van a guiar al desafío entre la preservación de un contexto patrimonial y nacional que contrasta con la realidad del tráfico de tierras: ¿hasta qué punto priman las necesidades locales, el derecho de las comunidades ancestrales a utilizar estos espacios y el reclamo por la tierra sobre el patrimonio material? ¿Es legítimo un discurso del respeto a los ancestros mientras que los espacios arqueológicos que contienen las evidencias materiales de estos últimos se destruyen sin remordimientos para la creación de zonas urbanas marginales?

Té Zulaypi sumaj charinamanta p´iñanakui

Traducción al Kichwa por Aurora Naula e Ignacio Mullo (comunidades de de Mancheno y Troje, Chimborazo)

Ñaupa pachakunapi Ecuador mama llakta Kausashkachuan rikujpika kunan punllakuna kausaipimi ashtawan valichishka yuyaitapish shinallataj charinakunatapish.Sumak kausay, ñaupa ayllukunapak yuyaikuna, imalla tauka ruraikunmanta, llaktapi sumak charinakunamantami punllanta rimanakuita charinkuna chikan chikan kausaita kausak aillukunawan shinallatk llaktata pushakcunawan.Kai yuyaikunamantami ashtawan tapuikuna shinallatak sumak charishkakunata yanapanapish mirarin, shinapish kaikunamantaka mushuk yuyaikunamanta rimanakuimi llukshin. Te zulay llaktapika ( Pastaza llakta) asha punllakuna ñaupallami achka allpata charij mishu te shuti kihuata tarpushpa llujshichik kashka. Ishkay waranga kanchis huatapimi Te Zulaytaka yuyaikunawan makanakuipi mishashpaca llajtapak sumak charinata rurashka ama ashtawan aillukuna chai allpaman yaikuchun.Shinapish, ishkai watakuna shinatami allpata ima shina charina mushuk yanapaicunapi rikushpa, patzak tandanakushca aillukunami chai shitashka allpataka hapishun nikunkuna.Kai punllakunaka, chai tandanakushka aillukunami uchilla yanga huasikunta rurashkakuna, ashalla allapakunapi tarpunkuna shinallataj uchilla ñankunata llujshichishpami kai Oriente Ecuador llaktapak sumak charinataka llaquichikunkuna, chai llaktapi kunanlla tapuikunata rarushpami yachak chayashka Té Zulayka 2490 huatakuna A.P. kashkata, Upano (Morona Santiago) llaktawan rikujpika, kai llaktaka shuj uchilla muyu shinallami kallarikun. Tapuikunaka kunan kallarikunllami, maijanpish yachasha nijka achka punllakuna huashami yachanga Pastaza Markapika. Shinashpaka Kunanka, ¿imataj ñukanchiktaka jarkan? Kai yachaikuna huashaka, rimanakushpa shuklla yuyaimanmi chayana chaimi sumak ñaupa charinakunataka yanapashpa charina canga. ¿Maikamatak llakta ukupi charinakuna minishtirishka, ñaupa ayllukunapish chai allpata charina shinallatak allpakunata mañana? ¿Sumakta rimarishkachu ñaupa ayllukunataka rikuchin, ashtahuanpish paikuna charishka allpakunata yallitak llakichikushpaka?

Ií jee itiurchak chichamnum enkemaá pujawai Té Zulay

Traducción al Shuar por Jempe Juwa (comunidad de Pampantsa (Morona-Santiago), estudiante de la Universidad San Francisco de Quito)

Penke nankamaichu, Ekuatur yaunchu niíniuri emekakmia nuú yamaí tákakeawai. Ií nekatairi, ií tákakmari, ií apach nunkanam itiurá pachinniuitiaj tura mashi takakeajnia nuú yamaí tsawan tuke ayamruneawai ií pachinkiamurijai nuyá mashi nunka tepakmanum. Juka tuke iíniuri takakmaneawai ayamruktasar tura tuke juka itiurchat amajtiawai mashi ií pachitkiamunam. Ií yaunchu najánamu Té Zulay (Pastas nunkanam) tíi nukap ataimiuyi. Tura, jimiara nupantin tsenken uwi 2007) Té Zulay niniuri ayamrunkamayi kakarmari emenkakain tusar mash nunka tepakamanum. Tumaitkiusha, nuik uwitin nankamasmaya nuí ií nunké itiurá umuchna nuú tura mash aents irunramu pachitkiainiajai yamai Té Zulay ataitsa pujurainiawai. Yamaiya jui atain ainia nuú umuchainiawai, jeamainiawai, takakmainiawai tura arakmainiak pujuiniawai, jintiamainiawai mash nuú nunkanam, turuiniak mash iíniuri yaunchu amia nuú atainiak emenkainiawai mash ií Ekuatur nunka tepakamanum. Unimiatra iísam juka yaunchu ataimiuyi (jimiará nupanti aintiuk usumtai washim uwi najaneawai, 2490 años A.P.), juka mash itiurchat amajeawai kanus nainnium tepakmanum Muruna Santiak. Juú papikia yama juarnawai tura nuú aents pujurainia nuka tií takatan pujuriartatui. Tuma asamtai, ¿warimpia imiá itiurchat amájea jusha? Juka unuimiatki wenantiu iíniuri nuyá mashiniu pachitkiajnia juú nunka ayamrakur: ¿timiatainia ejekamniait juú iíniuri nuyá nunka iwiarataj takursha? ¿penkerashit juú papi iwiarataj takursha iíniujai nuyá nunka chichamjai yamai atainiar pujurainia jujaisha?

Andre reconstruoll Suelo cultural en Tola Tola tuneleada en Zulay Tola 829088 9831504 Tola cortada por camino Paisajes Zulay 1 Gente preocupada en Amazonas

Last Updated on Thursday, 02 December 2010 14:51
 

Comments  

 
#1 Hacienda te ZulayANA DE LA CRUZ 2016-08-08 12:24
Buenos dias le motivo del mensaje es para solicitar información acerca de la Hacienda soy estudiante de la Universidad Central del Ecuador estoy buscando informaron acerca de la patrimonio arqueológico como es la hacienda, de antemano le agradezco pro su colaboración anticipo mis agradecimientos por la atención prestada.
Quote
 

Add comment


Security code
Refresh

^  top